Bà Mạc Thị Huyền, Phó Chủ tịch UBND thị xã Kinh Môn cho biết, lễ hội truyền thống tưởng niệm 773 năm ngày mất của An Sinh vương Trần Liễu là sự kiện văn hóa quan trọng của thị xã nhằm thể hiện sự tri ân của thế hệ hôm nay đối với cha ông đi trước; khơi dậy và nêu cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc, góp phần giáo dục, phát huy truyền thống lịch sử văn hoá, truyền thống yêu nước trong thời kỳ đổi mới.
Bên cạnh đó, sự kiện nhằm tuyên truyền quảng bá các giá trị của khu di An Phụ trong quần thể di tích quốc gia đặc biệt An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của cán bộ, nhân dân trong việc thực hành, gìn giữ và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. Đồng thời, duy trì và phục vụ nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của nhân dân và du khách đối với các giá trị di sản văn hóa dân tộc tại khu di tích.
 |
Đền Cao tọa lạc trên núi An Phụ (phường An Sinh, thị xã Kinh Môn, tỉnh Hải Dương) - nơi thờ An Sinh vương Trần Liễu. |
Theo các tài liệu lịch sử, An Sinh vương Trần Liễu sinh năm Tân Mùi, năm Kiến Gia thứ nhất (năm 1211), là tôn thất thuộc hoàng tộc nhà Trần, con trưởng của Thượng hoàng Trần Thừa, anh ruột của Trần Cảnh, tức Trần Thái Tông, vị vua đầu tiên của triều Trần. Ông là người có chí lớn, ngày thường thì ung dung, hào hoa, gặp việc lớn thì sắt đá. Thời loạn lạc, phụ thân phải gánh vác việc nước, ông thay cha chu tất việc gia đình.
Ông được vua Lý Huệ Tông gả công chúa Thuận Thiên, phong là Phò mã đô uý, lại cấp đất A Sào (nay là phần đất 2 xã An Đồng và An Thái, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) để làm thực ấp, phong tước Phụng Càn vương. Nhờ đức lớn của Phụng Càn vương mà dân khang vật thịnh. Từ A Sào, ông xây dựng cả vùng Phụ Phượng - Côi. Thực ấp A Sào gắn với thời trai trẻ của Phụng Càn vương và Thuận Thiên công chúa. Năm 1228, ông được điều về kinh thành lo việc triều chính và được phong chức Thái úy.
Năm 1237, triều đình cắt đất các xã An Phụ (nay thuộc Kinh Môn, tỉnh Hải Dương), An Dưỡng, An Sinh, An Hưng, An Bang (nay thuộc Đông Triều và Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh), ban cho ông làm thực ấp và phong tước An Sinh v ương.
An Sinh vương giúp vua trấn thủ vùng Đông Bắc, từ dãy An Phụ, Yên Tử, ông đã xây dựng, kiến thiết khu vực ven biển Hải Đông thành vùng giàu có, mạnh về kinh tế, quốc phòng, người dân Kinh Môn (Hải Dương) và Đông Triều, Quảng Yên (Quảng Ninh) nhiều nơi thờ ông làm thành hoàng. Cuộc đời An Sinh vương sống đạm bạc, lấy việc xây trang ấp giàu mạnh, dân trang ấp no đủ làm vui, dạy các con phương trưởng là điều hạnh phúc.
Trong việc khai hoá vùng sơn dã thành một trung tâm văn hoá, khoa bảng nở rộ, tăng viện huy hoàng, đạo quán rộng khắp nổi tiếng vương triều, đều có công mở đường của An Sinh vương.
 |
Giếng Ngọc trên núi An Phụ (bên cạnh lối lên đền Cao) quanh năm xanh mát. |
An Sinh vương Trần Liễu, thân sinh Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn (1228 - 1300), một người con trung hiếu, văn võ toàn tài, nhân - nghĩa - trí - dũng, trở thành anh hùng dân tộc. Quốc Công Tiết chế đã thống lĩnh quân dân Đại Việt đánh thắng quân xâm lược Nguyên - Mông trong cuộc kháng chiến lần thứ 2 (1285) và lần thứ 3 (1288).
Năm Tân Hợi, mùa hạ, tháng 4, niên hiệu Nguyên Phong thứ nhất (1251), An Sinh vương tạ thế tại phủ đệ An Phụ. Vua Trần Thái Tông truy phong tước Khâm Minh Đại vương, sắc chỉ cho nhân dân lập đền thờ trên núi An Phụ.
Cũng như nhiều nhân vật lịch sử khác, tưởng niệm ngày mất của An Sinh vương trở thành ngày hội truyền thống của địa phương từ nhiều thế kỷ qua.
Hơn 7 thế kỷ, trải qua những biến cố của thiên nhiên và xã hội, đền Cao - An Phụ đã được trùng tu nhiều lần, để trở thành chốn "đào nguyên", là khu di tích lịch sử văn hóa điển hình của đất nước…
