Đây là số liệu được trích từ báo cáo mới nhất của Oxfam “Thu lợi từ nỗi đau” được công bố ngày 23/5 bên lề Diễn đàn Kinh tế thế giới tại Davos (Thụy Sĩ), nơi có sự góp mặt của nhiều tỷ phú. “Đại dịch - đầy đau thương và tan vỡ đối với hầu hết nhân loại nhưng lại là một trong những thời điểm tuyệt vời nhất trong lịch sử được ghi nhận đối với tầng lớp tỷ phú”, báo cáo của Oxfam nhấn mạnh.
Báo cáo cũng chỉ ra rằng, trên khắp thế giới, từ New York đến New Delhi, những người bình thường đang phải chịu tình trạng giá cả tăng vọt như bột mì, dầu ăn, nhiên liệu, điện.
Người dân ở nhiều nơi đang bị buộc phải cắt giảm chi phí sưởi ấm và đối mặt với cái lạnh hoặc phải bỏ qua chi phí chăm sóc y tế để đảm bảo lương thực cho cả gia đình. Các bậc cha mẹ cũng buộc phải lựa chọn giữa các khoản trang trải cuộc sống và chi phí cho con đến trường.
"Sự bất bình đẳng này góp phần vào cái chết của ít nhất 1 trong 2 triệu người thiệt mạng vì Covid-19 vừa qua. Chỉ những người giàu nhất mới được miễn nhiễm. Không chỉ miễn nhiễm mà các tỷ phú còn được hưởng lợi một cách khách quan từ nhiều cuộc khủng hoảng này”.
Báo cáo "Thu lợi từ nỗi đau" của Oxfam
Như vậy, cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt bắt nguồn từ Covid-19 đang khiến các Chính phủ và cộng đồng toàn cầu gặp khó khăn, nhất là trong việc ngăn chặn sự gia tăng lớn nhất của tình trạng nghèo cùng cực trong hơn 20 năm và khiến cho mọi khía cạnh của bất bình đẳng đã tăng vọt.
263 triệu người bị đẩy vào mức nghèo cực đoan do Covid-19
Trong báo cáo này, Oxfam cho thấy các tỷ phú và tập đoàn trong lĩnh vực thực phẩm, năng lượng, dược phẩm và công nghệ đang gặt hái được những khoản tiền khổng lồ từ đại dịch vừa qua.
Cụ thể, đứng top đầu là các tỷ phú lương thực khi giá lương thực toàn cầu đã tăng 33,6% trong năm 2021 và dự kiến sẽ tăng 23% trong năm 2022. Đáng chú ý, tháng 3/2022, thế giới đã chứng kiến bước nhảy vọt lớn nhất về giá thực phẩm kể từ năm 1990.
Oxfam ước tính rằng 263 triệu người có thể bị đẩy vào mức cực đoan của năm nay do nghèo đói vì Covid-19, bất bình đẳng toàn cầu gia tăng và cú sốc giá lương thực tiếp tục tăng áp lực do xung đột ở Ukraine.
Người dân ở các quốc gia có thu nhập thấp chi tiêu nhiều hơn gấp đôi thu nhập cho thực phẩm so với những người ở các nước giàu. Ví dụ ở Mozambique, những người nghèo nhất chi tiêu hơn 60% thu nhập của họ cho thực phẩm, trong khi những người giàu nhất chỉ chi tiêu dưới 30%. Tiền lương ở nhiều nơi đang có xu hướng giảm và không bắt kịp với chi phí sinh hoạt.
Trong khi đó, các tập đoàn và các triều đại tỷ phú kiểm soát rất nhiều hệ thống lương thực đang có sự tăng vọt về lợi nhuận. Các tỷ phú tham gia vào lĩnh vực kinh doanh nông sản và thực phẩm đã chứng kiến tập tài sản của họ tăng 382 tỷ USD (45%) trong hai năm qua và có thêm 62 tỷ phú lương thực được tạo ra trong hai năm đại dịch.
Nhóm tỷ phú thứ hai đang hưởng những lợi nhuận lớn là các nhà kinh doanh dầu. Tỷ suất lợi nhuận của các tỷ phú này đã tăng gấp đôi trong thời kỳ đại dịch, trong khi chi phí năng lượng được dự báo tiếp tục tăng 50% vào năm 2022. Giá năng lượng đã tăng lớn nhất kể từ năm 1973, chi phí dầu thô tăng 53% trong 12 tháng và chi phí khí đốt tự nhiên cũng tăng vọt lên 148%.
Chi phí năng lượng có tác động to lớn đến mọi phần của cuộc sống bởi nó đóng góp vào thực phẩm và giá cả vận tải. Trên toàn thế giới, các hộ gia đình nghèo hơn sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi giá năng lượng tăng vọt.
Cùng với đó, đại dịch covid-19 đã tạo ra 40 tỷ phú dược phẩm mới thu lợi từ các công ty độc quyền của họ các công ty nắm giữ vaccine, phương pháp điều trị, xét nghiệm và thiết bị bảo vệ cá nhân. Theo Oxfarm, những gã khổng lồ dược phẩm đang kiếm được hơn 1.000 USD mỗi giây chỉ từ vaccine và họ đang tính phí các Chính phủ cao hơn gấp 24 lần so với chi phí để sản xuất vaccine.
Nhóm cuối cùng là các tỷ phú ngành công nghệ. Trong khi nhiều công ty vừa và nhỏ đã ngừng kinh doanh do đại dịch, các công ty ngành công nghiệp lại đi ngược lại số đó. Có 5 trong số 21 tổ chức kinh tế lớn nhất trên thế giới (theo GDP quốc gia và thị trường công ty vốn hóa) là các công ty công nghệ: Apple, Microsoft, Tesla, Amazon và Alphabet.
Nhóm 5 công ty công nghệ trên đã kiếm được 271 tỷ USD lợi nhuận vào năm 2021, gần gấp đôi so với năm 2019 (tăng 94% so với trước đại dịch). Tỷ suất lợi nhuận trung bình của các công ty này đã tăng từ 16% lên 22% trong các năm.
 |
Covid-19 phơi bày những mặt khuất của bất bình đẳng xã hội. Ảnh: Oxfam |
Đề xuất tăng thuế với các tỷ phú trong đại dịch để chấm dứt "thu lợi từ nỗi đau"
Để sớm giảm thiểu sự bất bình đẳng đang ngày một tăng cao đe dọa an sinh xã hội của hàng chục triệu người trên thế giới, Oxfam đề xuất phương án đánh thuế lợi nhuận tăng vọt trong đại dịch đối với các tập đoàn lớn nhất thế giới.
IMF, OECD và EU đều đề xuất rằng các Chính phủ áp thuế thu nhập từ các công ty năng lượng kiếm lợi nhuận kỷ lục từ việc giá năng lượng tăng vọt để hỗ trợ những người đang phải đối mặt với hóa đơn năng lượng gia tăng.
Tương đồng ý kiến với các tổ chức trên, Oxfam kêu gọi các Chính phủ áp dụng mức thuế 90% đối với các khoản lợi nhuận trên cơ sở tạm thời, để thu được lợi nhuận của các tập đoàn trên tất cả các ngành công nghiệp; điều này sẽ làm giảm tình trạng trục lợi ngày nay và tạo ra nguồn vốn đáng kể để đầu tư.
Đồng thời, Oxfam cũng cho rằng cần khẩn cấp đánh thuế tài sản gộp một lần đối với sự giàu có của các tỷ phú mới và dùng thuế đó để tài trợ cho những người đang đối mặt với gia tăng chi phí năng lượng và thực phẩm, cũng như tài trợ cho sự phục hồi về giới, kinh tế, chủng tộc và khí hậu từ Covid-19. Các loại thuế khẩn cấp này có thể ở dạng thuế tài sản trả một lần, tạm thời hoặc tăng thuế thu nhập vốn.
Cùng với đó, Oxfarm cũng nhấn mạnh sự cần thiết của loại thuế tài sản vĩnh viễn đánh vào người giàu nhất. Việc áp dụng thuế đoàn kết một lần hoặc thuế khẩn cấp đối với những người giàu nhất phải mở đường cho một giải pháp cơ bản hơn.
Đánh thuế vĩnh viễn đối với tài sản làm cân bằng lại việc đánh thuế vốn và lao động có thể làm giảm đáng kể bất bình đẳng, cũng như chống lại quyền lực chính trị không cân xứng và lượng khí thải carbon quá lớn của giới siêu giàu.
Theo tính toán của Oxfam, việc đánh thuế tài sản ròng lũy tiến chỉ 2% đối với tài sản cá nhân trên 5 triệu USD; 3% đối với tài sản trên 50 triệu USD và 5% đối với tài sản trên 1 tỷ USD nhưng có thể tạo ra 2,52 nghìn tỷ USD trên toàn thế giới, đủ để đưa 2,3 tỷ người thoát nghèo, sản xuất đủ vaccine Covid-19 cho thế giới, cũng như cung cấp chăm sóc sức khỏe toàn dân và bảo trợ xã hội cho tất cả mọi người sống ở mức thu nhập thấp và trung bình thấp.
“Các chính phủ phải hành động ngay bây giờ để kiềm chế sự giàu có tột độ. Bây giờ họ phải đồng ý tăng thuế đối với tài sản và lợi nhuận thu được từ doanh nghiệp, đồng thời sử dụng số tiền này để bảo vệ người dân bình thường trên toàn thế giới và giảm bớt bất bình đẳng và đau khổ”, báo cáo “Thu lợi từ nỗi đau” của Oxfam nhấn mạnh.
