Là một cơ quan được thành thành lập sau Thế chiến thứ 2 với mục đích bảo vệ di sản văn hóa chung của nhân loại, UNESCO đã rơi vào tình trạng hỗn loạn khi Mỹ - quốc gia cung cấp 1/5 ngân sách - quyết định rút lui.
Vốn là một tổ chức có trách nhiệm chỉ định và bảo vệ các địa điểm khảo cổ và di sản, các chính sách của UNESCO - Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc – vốn không thường gây ra tranh cãi. Tuy nhiên, tổ chức có trụ sở tại Paris trước đây từng chỉ trích việc Israel chiếm đóng Jerusalem và trao cho Palestine tư cách thành viên đầy đủ hồi năm 2011.
Theo Đạo luật Ủy quyền Quan hệ Đối ngoại được thông qua năm 1990, Mỹ buộc phải cắt hỗ trợ cho bất kỳ nhóm nào của Liên Hợp Quốc mang lại cho Tổ chức Giải phóng Palestine vị thế giống như các quốc gia thành viên khác. Cựu Tổng thống Barack Obama trên thực tế đã từng cắt viện trợ cho UNESCO hồi năm 2011 và tới năm 2017, Cựu Tổng thống Donald Trump tuyên bố rút Mỹ khỏi tổ chức này.
Vào thời điểm đó, Đại sứ Mỹ tại LHQ là bà Nikki Haley ca ngợi mục tiêu cuối cùng của UNESCO nhưng tuyên bố "việc chính trị hóa cực đoan của tổ chức này đã trở thành một nỗi xấu hổ”.
Tuy nhiên tới ngày 8/6 vừa qua, Bộ Ngoại giao Mỹ đã có một bức thư gửi tới UNESCO nhằm thể hiện mong muốn tái gia nhập với tư cách thành viên chính thức vào tháng 7. Việc Washington trở lại UNESCO xảy ra sau khi Quốc hội Mỹ đưa ra quyết định miễn trừ vào đầu năm nay cho tới năm 2025.
Reuters trích dẫn bức thư này cho biết: "Kể từ khi rút khỏi UNESCO ngày 31/12/2018, chúng tôi đã ghi nhận những nỗ lực của UNESCO trong việc thực hiện các cải cách hành chính và quản lý quan trọng, cũng như tập trung vào việc giảm các tranh luận chính trị hóa, đặc biệt là về các vấn đề Trung Đông".
Ngoài ra, Washington cũng đưa ra cam kết sẽ trả dần 619 triệu USD tiền nợ. Theo kế hoạch hoàn trả được đề xuất, Mỹ cho biết sẽ trả 150 triệu USD cho năm 2024, bao gồm khoản đóng góp hàng năm và các khoản nợ. Nước này cũng sẽ cung cấp thêm khoản tài trợ tự nguyện trị giá 10 triệu USD, với một phần được sử dụng cho công tác giáo dục về sự kiện Holocaust, an toàn cho nhà báo và bảo tồn di sản văn hóa của Ukraine.
Tổng giám đốc UNESCO Audrey Azoulay, nhận định động thái này xảy ra sau “rất nhiều nỗ lực thuyết phục, giáo dục và giải thích về thực tế của UNESCO”. Bản thân bà Azoulay cũng cho biết bà đã tiến hành vận động các nhà lập pháp Mỹ trong nhiều tháng.
Tuy nhiên để Mỹ có thể tái gia nhập, nước này cần đạt được sự đồng ý của các quốc gia thành viên trước. Kết quả sẽ được đưa ra sau cuộc họp bất thường của UNESCO diễn ra ngày 29/6 và 30/6. Trước mắt, triển vọng cho Washington là tương đối tích cực. Theo Reuters trích dẫn bà Azoulay, Bắc Kinh có thái độ ủng hộ khi cho biết việc này nên mang tính xây dựng thay vì phản đối một quốc gia.
