Tài chính số đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ
Phát biểu tại Hội thảo về tài chính số trong quản lý Ngân sách Nhà nước (Vietnam Digital Finance 2023), ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương nhận định, trên thế giới và ở Việt Nam, tài chính số đang trong giai đoạn phát triển bùng nổ với nhiều loại hình dịch vụ đa dạng.
Đặc biệt là quá trình chuyển đổi số của ngành tài chính trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Bộ Tài chính nhiều năm liên tiếp dẫn đầu trong bảng xếp hạng về Chỉ số sẵn sàng cho phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT Index). Về xếp hạng theo chỉ số đánh giá chuyển đổi số DTI, Bộ Tài chính đứng top 2 trong số các bộ, ngành cung cấp dịch vụ công năm 2022.
Các lĩnh vực thuế, hải quan, kho bạc luôn tiên phong trong thực hiện chuyển đổi số với các kết quả ấn tượng. Hệ thống khai thuế điện tử được triển khai tại 63/63 tỉnh thành phố với 100% chi cục thuế trực thuộc. Kết quả ghi nhận 99% doanh nghiệp sử dụng khai, nộp và hoàn thuế điện tử. Lĩnh vực hải quan ghi nhận 250 thủ tục hành chính được thực hiện qua cơ chế một cửa quốc gia...
"Tài chính số cải thiện sự ổn định của hệ thống tài chính, mang lại lợi ích cho người sử dụng các dịch vụ tài chính, các tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính, chính phủ và nền kinh tế nói chung, tăng khả năng tiếp cận với các dịch vụ tài chính, đặc biệt đối với các đối tượng có thu nhập thấp, góp phần quan trọng thực hiện tài chính toàn diện".
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Việt Hà, Cục trưởng Cục Tin học và thống kê tài chính, Bộ Tài chính cho rằng, dữ liệu là yếu tố quan trọng để phát triển tài chính số. Việc nâng cấp, hiện đại hóa các hạ tầng thông tin dùng chung, tăng cường kết nối, trao đổi thông tin, dữ liệu giữa các đơn vị trong ngành tài chính, giữa Bộ Tài chính với các cơ quan, tổ chức, cá nhân ngoài ngành tài chính mang lại hiệu quả cho toàn xã hội, góp phần rút ngắn thời gian làm thủ tục thuế, hải quan, kho bạc...cũng như chi phí và thời gian của doanh nghiệp, người dân.
Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đã đạt được, một số dữ liệu trong các cơ sở dữ liệu, hệ thống thông tin của ngành tài chính vẫn còn rời rạc, phân tán, trùng lặp, chưa có sự liên kết và thống nhất.
Hạ tầng kỹ thuật công nghệ thông tin cho việc lưu trữ, phân tích, quản trị dữ liệu lớn (Big Data) chưa được đầu tư tương xứng. Chẳng hạn như cán bộ, công chức, viên chức của ngành vẫn phải xử lý nghiệp vụ trên nhiều phần mềm. Công tác phân tích dự báo còn chưa đáp ứng yêu cầu quản lý, điều hành của các đơn vị và của Bộ Tài chính.
Cùng với đó, một số đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ Tài chính chưa thực hiện mở dữ liệu theo quy định của pháp luật do lo ngại về tính đầy đủ, chính xác của dữ liệu, về quyền và trách nhiệm của cơ quan chia sẻ dữ liệu và về các biện pháp đảm bảo an toàn, thông tin mạng.
Ngoài ra, một số loại hồ sơ, giấy tờ đã được người dân, doanh nghiệp khai báo nhưng chưa được kế thừa và tận dụng để thực hiện các thủ tục hành chính khác.
Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Trịnh Văn Biển, Giám đốc chuyển đổi số của MISA cho biết, ngành tài chính là một trong những ngành có lượng dữ liệu khổng lồ nhất. Dữ liệu này bao gồm thông tin về giao dịch, khách hàng, tài sản, và nhiều khía cạnh khác của thị trường tài chính. Tuy nhiên, trên thực tế cơ sở dữ liệu ngành tài chính vẫn còn tình trạng rời rạc, phân tán ở nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương, không tập trung liên thông.
Bên cạnh đó, số liệu điều hành chưa được linh hoạt, tức thời theo nhu cầu điều hành quản lý. Tổng hợp, gửi nhận số liệu, báo cáo còn chưa tự động hóa, khiến tốn nhiều thời gian và công sức, dẫn đến sự chậm trễ trong cập nhật thông tin, ảnh hưởng đến quá trình ra quyết định và quản lý tài chính.
Cơ sở dữ liệu cần quản lý đúng cách
Để tối ưu hóa dữ liệu số trong chuyển đổi số của ngành tài chính, ông Nguyễn Minh Ngọc, Phó Cục trưởng Cục Tin học và thống kê tài chính, Bộ Tài chính đề xuất một số giải pháp cụ thể như sau:
Về giải pháp nâng cao năng lực quản trị dữ liệu, một là thành lập tổ, đơn vị chuyên trách về quản trị dữ liệu ngành tài chính chịu trách nhiệm quản lý triển khai và vận hành cơ sở dữ liệu tổng hợp về tài chính; xây dựng, quản lý các quy trình, tiêu chuẩn về quản trị dữ liệu để cho phép các yêu cầu liên ngành, báo cáo và phân tích dễ hiểu hơn, được khởi tạo và chia sẻ nhằm nâng cao năng lực quản trị dữ liệu.
Hai là phát triển các quy tắc chất lượng dữ liệu tài chính, ngưỡng, định nghĩa dữ liệu để phân loại đảm bảo chất lượng dữ liệu. Cùng với đó thiết lập nguồn chính xác và đáng tin cậy duy nhất cho dữ liệu cơ sở dựa trên các mã dữ liệu chung hiện có, cho phép báo cáo kịp thời và chính xác, nâng cao hiệu quả hoạt động của chức năng tài chính.
"Tất cả dữ liệu từ các nguồn nhập vào cơ sở dữ liệu tổng hợp về tài chính phải được quản lý đúng cách với dữ liệu đặc tả, quản lý chất lượng dữ liệu, thiết kế mô hình vận hành tập trung vào tổ chức một cách bài bản về quy trình, tổ chức và công nghệ ứng dụng nhằm tận dụng giá trị của dữ liệu để quản lý dữ liệu chủ, siêu dữ liệu (Metadata) và chất lượng dữ liệu".
Ba là, triển khai một Data hub là cơ sở dữ liệu tổng hợp về tài chính cho tất cả dữ liệu phân tích của Bộ Tài chính, đồng thời trang bị các công cụ phân tích dữ liệu để phục vụ lưu trữ tập trung các thông tin và dữ liệu đặc biệt quan trọng của quốc gia.
Về giải pháp quản lý và phân tích dữ liệu, cần thiết kế, xây dựng cơ sở dữ liệu tổng hợp về tài chính với khả năng tích hợp đầy đủ về chất lượng dữ liệu, dữ liệu đặc tả và đối chiếu nhằm cung cấp khả năng mở rộng cho các yêu cầu tích hợp dữ liệu trong tương lai, bao gồm cả dữ liệu có cấu trúc, bán cấu trúc và phi cấu trúc.
Song song với đó là ứng dụng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, học máy (machine learning)...để quản lý và khai thác dữ liệu lớn (Big Data), cũng như thực hiện các phân tích chuyên sâu nhằm giải quyết các vấn đề phức tạp như quản lý rủi ro đối với nguồn thu thuế, hải quan, chống gian lận và thất thu ngân sách...
Về giải pháp phân phối và bảo mật dữ liệu, Phó Cục trưởng Nguyễn Minh Ngọc cho biết, cần triển khai các biện pháp bảo mật đăng nhập một lần cho người dùng nội bộ tại các đơn vị trực thuộc Bộ Tài chính và ủy quyền, xác thực người dùng cho người dùng bên ngoài.
Ngoài ra, cần thiết kế và xây dựng cần thiết kế và xây dựng một cổng thông tin điện toán đám mây với khả năng tích hợp đầy đủ để người dùng từ bên ngoài các bộ, ban, ngành khác có thể truy cập, đồng thời thực hiện chia sẻ thông tin cho người dân, doanh nghiệp.
Các chuyên gia tham dự sự kiện cũng kiến nghị rằng, cần có một khung pháp lý phù hợp, các chính sách về dữ liệu và quản lý dữ liệu được thiết kế tốt. Hạ tầng công nghệ thông tin ngành tài chính phải đầy đủ, đáp ứng các yêu cầu về giải pháp, công nghệ.
